مشخصات گیاهی کامل درخت کنار
(عسل کنار).کنار با نام عربی سدر از درختان همیشه سبز به شمار می رود اما نا گفته نماند که سدر گیاهی متفاوت از تیره مخروطیان محسوب می شود، در بیشتر مناطق رشد می کند و در اصل بومی مناطق گرمسیری آفریقا و آسیا است که در بخش وسیعی از ایران نیز آن را کاشت و به عنوان پوشش گیاهی از آن استفاده می کنند. دارای ارقام و واریته های بیشماری است. نسبت به خشکسالی مقاوم است که از طول عمر بالایی برخوردار است طوریکه بیش از 500 سال عمر می کند،
جالب است بدانید که در برخی مناطق کنار را درختی مقدس می دانند که اگر به مناطق جنوب کشور سفر کرده باشید می توانید این درخت را در کنار آتشکده ها و سایر مکان های مذهبی و دینی مشاهده کنید. خواص بسیاری دارد به همین دلیل از آن در طب سنتی نیز به وفور استفاده می کنند، بخش های مختلف این گیاه همچون برگ، میوه و چوب آن سرشار از مواد غنی و ویتامین های مختلفی است که از آن برای شستشوی دست، غذای دام و از چوب آن برای گرم کردن و هیزم و همچنین پخت و پز استفاده می کنند.
به صورت درختی بلند قامت رشد می کند که شاخه های متراکم و فشرده ای با ساقه های ضخیم با پوستی خاکستری تا قهوه ای دارد، شاخه های این گیاه خاردار و از انعطاف پذیری بالایی برخوردار هستند که به صورت آویزان رشد و به رنگ خاکستری ظاهر می شود، سرتاسر شاخه این گیاه از برگچه های کوچک بیضی مانند و براق پوشیده تشکیل شده است.
گل های زیبایی به رنگ سفید و ستاره ای مانند تولید می کند که جاذب حشرات مختلفی است، میوه گرد و کروی مانندی به اندازه 1 تا 5 سانتیمتر تولید می کند که در فصل بهار قابل برداشت و استفاده می شود که طعمی همچون خرمای نارس و همچنین سیب دارد که دارای خواص بسیاری است. بسیاری از افراد به پودر برگ گیاه سدر می گویند.
عسل کنار چیست؟
اولین سوالی که با شنیدن نام این عسل برای هر کسی پیش می‌آید این است که منظور از عسل کنار چیست؟
عسل کُنار یا همان سدر، به عسلی گفته می‌شود که زنبور آن را از نوشیدن شهد شکوفه‌های درخت کنار (سدر) تولید می‌کند.
درخت کنار، یکی از درختان بومی و خودروی مناطق جنوبی کشور است که در استان‌های خوزستان، بخش‌های از فارس، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان پراکنده است. برگ‌های خشک و کوبیده شده‌ی این درخت همان چیزی است که در عطاری‌ها با نام سدر به فروش می‌رسد.
فصل گل‌دهی کنار بسته به منطقه‌ی رویش از اوایل و اواسط مهرماه شروع می‌شود و به مدت یک ماه یعنی تا اواسط آبان‌ماه ادامه دارد، و این درست زمانی است که می‌توان عسل کنار را برداشت
در این زمان (مهر و آبان) زنبورداران از نقاط مختلف ایران با کوچ دادن زنبورستان خود به مناطقی با پوشش گیاهی کنار، عسل کنار را برداشت می‌کنند.
نکته‌ی مهم در مورد عسل کنار این است که به خاطر فصل گل‌دهی این درخت (اوایل پاییز ) و اینکه تقریبا هیچ گل دیگری در این مناطق وجود ندارد شرایط برای برداشت عسل کنار خالص و تک گل بسیار مهیا است.
ویژگی های عسل کنار
پیش از آنکه به بررسی خواص عسل کنار بپردازیم باید کمی در مورد ویژگی های این عسل صحبت کنیم، چرا که عسل کنار ویژگی‌هایی دارد که نسبت به سایر عسل‌ها متفاوت است و شناخت آنها باعث می‌شود که در خرید و مصرف آن بهتر عمل کنیم.
ساکارز عسل کنار
یکی از مورد بحث‌ترین ویژگی های عسل کنار ساکارز آن است. به طور کلی طبق استاندارد ایران ساکارز عسل طبیعی باید کمتر از ۵ درصد باشد. این در حالی است که ساکارز عسل کنار طبیعی و خالص در بین عسل ها یک استثنا است و معمولا بیشتر از ۵ درصد است.
باید به این نکته توجه شود که بالا بودن ساکاروز عسل کنار نشانه بی کیفیت بودن این عسل نیست، بلکه عسل کنار به صورت طبیعی ساکارز بالایی دارد و این به خاطر منبع شهد این عسل، یعنی شکوفه‌های درخت کنار است که ساکارز بالایی در شهد آن وجود دارد.
پس کیفیت عسل کنار را نباید با ساکارز آن سنجید و باید فاکتور‌های دیگری مانند پرولین، دیاستاز، HMF را مد نظر قرار داد.
ساکارز عسل کنار تازه برداشت معمولا بین ۷ تا ۱۴ است که به مرور زمان و با گذشت یک یا دو ماه ساکارز آن کاهش پیدا می‌کند.
رنگ عسل کنار
به طور کلی عسل کنار رنگ های مختلفی دارد که به دو فاکتور مهم بستگی دارد.
نوع درخت کنار و منطقه برداشت: اولین و مهمترین مورد، نوع درخت کنار و سایر گیاهانی است که زنبورستان در مجاورت آن قرار دارد. درخت کنار بیش از ۴۰ گونه‌ی مختلف دارد که عسل حاصل از هر کدام از آنها چه از نظر طعم و چه از نظر رنگ نهایی با یکدیگر متفاوت است.
به عنوان مثال رنگ عسل کناری که از درختان کنار استان خوزستان برداشت می‌شود با رنگ عسل کناری که در شهرستان خنج در استان فارس برداشت می‌شود کاملا متفاوت است. عسل کنار به رنگ‌های سبز لجنی، قهوه‌ای و عقیقی دیده می‌شود.
زمان نگهداری: دومین مورد، مدت زمان نگهداری عسل کنار است. چرا که عسل کنار در ابتدای برداشت معمولا رنگ روشنی دارد و هر چه زمان بیشتری از آن بگذرد رفته رفته تیره می‌شود. بسته به نوع درخت کنار ممکن است بعد از چند ماه کاملا سیاه رنگ شود و یا به صورت عقیقی شود.
عطر و طعم عسل کنار
یکی از ویژگی‌هایی که باعث شده عسل کنار در بین مردم به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس محبوب شود، عطر و طعم بی‌نظیر این عسل است.
عسل کنار اگر به صورت خالص برداشت شود عطر و طعم شکوفه‌های کنار، به وضوح در آن حس می‌شود و اگر چه طعم و عطر سلیقه‌ای است، اما بیشتر افراد و به خصوص بچه‌ها از این طعم خوششان می‌آید.
کف عسل کنار
کف عسل کنار نیز یکی دیگر از شاخصه‌های این عسل است که آن را از دیگر عسل‌ها متمایز کرده است. عسل کنار معمولا در اوایل برداشت با کف سفیدرنگی همراه است و رنگ روشنی دارد. بعد از گذشت یک یا دو هفته رنگ آن کرمی رنگ می‌شود. رفته رفته کف آن از بین می‌رود و رنگ آن تیره و عقیقی می‌شود و یک لایه بسیار نازک از کف بر روی آن باقی می‌ماند.
علت ایجاد کف بر روی عسل‌ها به خصوص عسل کنار، وجود ماده موثره‌ای در شهد گیاهان به نام ساپونین است که در اوایل برداشت عسل تولید کف می‌کند. اما به مرور زمان این کف ته نشین می‌شود.
نکته‌ی مهم در مورد کف عسل کنار این است که وجود این کف در عسل، کاملا طبیعی است و نشان از بی کیفیت بودن عسل یا ترش شدگی آن نیست. همچنین وجود آن هم نشانی از با کیفیت بودن عسل کنار نیست چرا که این کف بعد از مدتی ناپدید می‌شود و ممکن است در شیشه‌ی عسلی که به دست شما می‌رسد کفی وجود نداشته باشد.
شکرک زدن عسل کنار
همانطور که پیشتر در مطلب شکرک زدن عسل توضیح دادیم، عسل طبیعی بسته به این که از شهد چه گیاهی باشد بعد از مدتی رس می‌بندد. زمان رس بستن یا همان شکرک زدن برای برخی از عسل‌ها بسیار زود در حد یک یا دو هفته بعد از برداشت و برای بعضی دیگر بسیار طولانی و در حد یک یا دو سال بعد از برداشت عسل است.
عسل کنار جزو عسل های دیر رس به شمار می‌رود، به این معنی که بعد از گذشت یک یا دو سال از برداشت، تازه شروع به شکرک زدن می‌کند و این کاملا طبیعی است.
طبع عسل کنار
عسل کنار از نظر طبع نیز با سایر عسل ها متفاوت است. از آنجایی که طبع میوه و برگ درخت کنار سرد است، طبع شهد این گیاه نیز از نظر طب سنتی گرمای کمتری دارد و جزو طبع‌های معتدل طبقه بندی می‌شود. به همین دلیل کسانی که معمولا عسل را به این خاطر که طبع گرمی دارند مصرف نمی‌کنند، می‌توانند از عسل کنار استفاده کنند.
خواص عسل کنار
خواص عسل کنار هم درست مانند ویژگی‌های آن بسیار خاص و ویژه است و همین خواص عسل کنار است که باعث شده این عسل مورد توجه بسیاری از افراد قرار بگیرد. در زیر به برخی از مهمترین خواص عسل کنار برای سلامتی و زیبایی اشاره خواهیم کرد.
۱. سلامت پوست و مو
اگر چه همانطور که در مطلب خواص عسل برای پوست گفتیم تمامی عسل‌ها برای درمان مشکلات پوستی مفید هستند اما در بین عسل ها، عسل کنار خواص ویژه‌ای برای پوست و موی افراد دارد.
به طور کلی عسل کنار به خاطر طبع معتدلی که دارد یک درمان خوب برای از بین بردن جوش و آکنه‌های صورت است و همچنین مصرف موضعی آن بر روی موی سر باعث تقویت ریشه مو و طراوت پوست سر می‌شود. همچنین ترکیب این عسل با آلوئه‌ورا یک ماسک بسیار مناسب برای پوست به شمار می‌رود.
در نتیجه اگر شما هم قصد درست کردن ماسک عسل را دارید، بدون شک عسل کنار یکی از بهترین گزینه‌ها است که می‌توانید آن را علاوه بر آلوئه‌ورا با مواد دیگری همچون آووکادو، ماست، روغن زیتون و… مخلوط کنید و به عنوان یک ماسک طبیعی مورد استفاده قرار دهید.
۲. تقویت قوای جنسی
یکی دیگر از خواص عسل کنار که در منابع مختلف به آن اشاره شده است، تقویت قوای جنسی در مردان است. یکی از علت‌هایی که عسل کنار در کشورهای عربی نیز پرطرفدار است همین خاصیت عسل کنار است. به طوری که در این کشورها از عسل کنار با نام عسل جنسی یاد می‌شود.
علت این خاصیت را به موارد گوناگونی از جمله وجود املاح معدنی و سایر مواد مغذی ویژه‌ای که در این عسل و گیاه کنار وجود دارد نسبت می‌دهند.
برای اینکه بتوانید این خاصیت عسل کنار را افزایش دهید می‌توانید آن را با گرده گل و یا ژل رویال نیز مخلوط کنید.
۳. درمان یبوست با عسل کنار
یبوست یکی از بیماری های شایع در بین افراد است که علت‌های متعددی از جمله رژیم غذایی، وراثت و … در آن دخیل هستند. یکی از داروهای مهم در درمان این بیماری شربت لاکتولوز است.
در یک آزمایش که در عربستان بر روی ۱۰۰۰ بیمار مبتلا به یبوست انجام شد. تعداد ۵۰۰ نفر از بیماران با شربت لاکتولوز و ۵۰۰ نفر از آنها با عسل کنار مورد مداوا قرار گرفتند.
نتایج نشان داد که در افرادی که با عسل کنار تغذیه شده‌اند زمان مداوا کاهش پیدا کرده است و طی روزهای کمتری مدفوع آنها نرم شده است و همچنین مدت ماندگاری و اثربخشی آن نسبت به شربت لاکتولوز بسیار بیشتر بوده است.
۴. تقویت بدن و ضعف در کودکان و بزرگسالان
از دیگر خواص عسل کنار می‌توان به تقویت بنیه کودکان و همچنین افراد مسن اشاره کرد. عسل کنار به خاطر املاح معدنی و همچنین ویتامین‌هایی که دارد یک منبع بسیار مفید برای این افراد است.
مصرف عسل در کودکان می‌تواند باعث وزن‌گیری بهتر آنها در دوران رشد شود و همچنین از بروز بسیاری از بیمارها در سنین کم پیشگیری می‌کند.
عسل کنار برای افراد مسن نیز مزایای سلامتی ویژه‌ای دارد. چرا که به خاطر طعم و بوی بسیار مطبوعی که دارد این افراد بیشتر راغب به مصرف آن هستند و از طرفی وجود انواع کربوهیدرات‌ها، ویتامین‌ها، آنزیم‌ها و … در داخل این عسل باعث می‌شود فعالیت‌های روزانه‌ی خود را به نحوه بهتری انجام دهند.
۵. بهبود زخم معده و کمک به گوارش
عسل کنار به خاطر داشتن خواص ضدباکتریایی و آنتی اکسیدانی ویژه‌ای که دارد می‌تواند از بروز زخم معده که حاصل باکتری هلیکوباکتر پیلوری است جلوگیری کند. همچنین می‌تواند در صورت بروز زخم معده باعث بهبودی آن شود.
عسل کنار عملکرد معده را بهبود می‌دهد و از بروز رفلاکس معده جلوگیری می‌کند. همچنین به کسانی که دچار بیماری روده تحریک پذیر هستند توصیه می‌شود که عسل کنار را در برنامه غذایی خود قرار دهند.
۶. تقویت سیستم ایمنی بدن
همانطور که گفتیم عسل کنار یا همان سدر سرشار از آنتی اکسیدان‌هایی است که با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کنند. وجود این رادیکال‌های آزاد در بدن می‌تواند سبب ایجاد بیماری‌های چون سرطان و آرتریت شود.
در نتیجه عسل کنار با دارا بودن خواص آنتی اکسیدانی ویژه نسبت به سایر عسل‌ها، می‌تواند باعث تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از بسیاری از بیماری‌ها که به علت ضعف در سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد شود.
۷. بهبود زخم با عسل کنار
ما پیشتر در یک مطلب جداگانه به صورت مفصل در مورد خواص عسل برای درمان زخم ها صحبت کردیم و گفتم که عسل طبیعی به خاطر خواص فیزیکی و بیولوژکی که دارد یک مرهم مناسب برای انواع زخم‌ها است.
اما در بین عسل‌ها، عسل کنار برای بهبود زخم‌ها و همچنین جای زخم اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند روند درمان را به خاطر خواص آنتی اکسیدانی بالایی که دارد سرعت بخشد.
آیا عسل کنار نسبت به سایر عسل ها برتری دارد
گاهی می‌شنویم که بعضی از افراد می‌گویند که عسل کنار بهتر است یا عسل گون، عسل کنار بهتر است یا عسل آویشن و … و به دنبال بهترین نوع عسل هستند.
درصورتی که به طور کلی هیچ عسلی بر عسل دیگر ارجحیت ندارد. هر عسل بسته به اینکه از شهد چه گیاهی است خواص ویژه‌ی خودش را دارد و برای درمان برخی از بیمارها مفید‌تر است.
از طرف دیگر نکته‌ی مهم هنگام خرید هر نوع عسلی، طعم آن است. به عنوان مثال عسل کنار با اینکه طعم بسیار مطبوعی دارد اما باز هم با سلیقه‌ی همه افراد سازگار نیست و شاید برخی ترجیح دهند عسل‌هایی با طعم کمتر مثل گون را مصرف کنند
