گلپر چیست؟
گلپر ادویه‌ای است که از گیاه تاج خروس ایرانی استخراج می‌شود. این گیاه بومی مناطق کوهستانی مرطوب ایران و نواحی مجاور آن است. گلپر در دهه 1830، در سراسر اسکاندیناوی گسترش یافت و اکنون در شمال نروژ بسیار رایج است. این گیاه در سوئد نیز یافت می‌شود و وارد فنلاند هم شده است. طبع گرم و عطر و طعم ویژه گلپر باعث شده است که در طول این سال‌ها به دستورپخت انواع غذاها و ترشیجات اضافه شود. ادویه گلپر جدای از این که برای چاشنی زدن به غذا کاربرد دارد، نوعی داروی گیاهی هم محسوب می‌شود.
تاریخچه
گلپر یا علف پارسی گیاهی از خانواده جعفری با ریشه‌ای بسیار شبیه به هویج است و منشا بومی ایرانی دارد. در زمان‌های خیلی دور از این محصول به عنوان دارو و حتی در درمان بیماری طاعون استفاده می‌کرده‌اند. قدیمی‌ترین نشانه‌های استفاده غیرایرانیان از این محصول در اوایل قرن 19 در کشورهای اسکاندیناوی بوده است. بیشتر کشورهای غیر ایران از این محصول به عنوان یک گیاه تزئینی استفاده می‌کردند و خیلی کم مصرف خوراکی داشته است.
البته در بعضی از نقاط دنیا، این گیاه را دارای خواص دارویی دانسته و در همه‌گیری‌ها به کار می‌برده‌اند. اما ایرانیان از خیلی قبل‌تر، گلپر را یک ماده خوراکی بسیار باارزش می‌دانستند. در زمان قدیم از ترکیب گلپر با سرکه یک نوع سس ساده تهیه کرده و همراه با برگ‌های کاهو میل می‌کردند. همچنین برگ‌های ترد و تازه این گیاه در نواحی زاگرس در تهیه انواع ترشی‌ها استفاده می‌شده است.
گلپر بیشتر به صورت خودرو و وحشی در مناطق کوهستانی گیلان، آستارا و رودسر رشد می‌کند. این گیاه جایگاه ویژه‌ای در آشپزی ایرانی دارد. ساده‌ترین روش مصرف گلپر که طب سنتی بر آن تاکید دارد، رفع سردی یا خنکی مواد غذایی مختلف است. به همین دلیل ایرانیان از گلپر بر روی تخم مرغ، باقالا، خوراک لوبیا، نخود، انار و سیب زمینی استفاده می‌کنند. به این ترتیب هم طعم و عطر غذا یا ماده غذایی مورد نظر بهتر می‌شود و هم طبع سرد آن اصلاح می‌شود.
بختیاری‌ها در ایران تقریبا کباب را بدون چاشنی گلپر میل نمی‌کنند. اما جدای از این استفاده ساده، حالا در انواع غذاها مانند پلو، خورش و سوپ نیز از این محصول استفاده می‌شود. هم اکنون در نروژ و سوئد این گیاه به شدت رایج است و به عنوان نخل ترومپسو شناخته می‌شود. گلپر به تازگی در کشورهای دیگری هم به دلیل خواص دارویی خود مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خواص گلپر در طب سنتی
بر اساس طب سنتی طبع گلپر گرم و خشک است. از مصلح های گلپر می‌توانیم به صمغ عربی، انار، آب انار، سکنجبین، تخم خربزه، تخم خیار، گلاب و خیساندن در سرکه اشاره کنیم. افرادی‌که مزاج آن‌ها گرم است برای مصرف گیاه گلپر، دانه این دارای گیاهی را در سرکه به مدت یک شب بخوابانند، پس از گذشت ۲۴ ساعت و خشک شدن دانه‌ها، آن‌ها را پودر کرده و استفاده کنند.
خواص درمانی گیاه گلپر در طب سنتی فراوان است. برخی از خواص گلپر در طب سنتی شامل تقویت حافظه، بهبود بیماری صرع، تقویت معده و هضم غذا، ضد نفخ، ضد عفونی کننده و میکروب کش، درمان کمر درد ناشی از رطوبت، ادرار آور، اشتها آور و تسکین دهنده درد سینه و… می‌شوند.
همانطور که گفتیم یکی از خواص درمانی که طب سنتی برای گیاه گلپر در نظر می‌گیرد تقویت معده است. افرادی‌که معده ضعیفی دارند می‌توانند از گیاه گلپررا به صورت ادویه در پخت غذا استفاده کنند.
خواص گلپر برای کلیه
از گیاهان دارویی که برای کلیه مفید هستند می‌توانیم به گلپر اشاره کنیم. گلپر ادرار آور است و موجب افزایش ادرار و دفع سموم از بدن می‌شود. برای خانم‌هایی که در دوره عادت ماهیانه هستند موجب افزایش ادرار می‌شود. همچنین مصرف گلپر برای عملکرد درست کلیه در آقایان نیز بسیار نفید و موثر است.
خواص گلپر برای رحم
در طب سنتی از گیاه گلپر به عنوان یکی از گیاهان دارویی برای باز شدن قاعدگی یاد شده است. برای بهره‌مندی از این خواص گلپر از پودر خشک گیاه گلپربه اندازه ۳/۵ گرم برای چند روز پشت هم مصرف کنید.
خواص گلپر برای پوست
استفاده از گلپر در حمام به تسکین التهاب و پوست کمک کرده و باعث نرمی و لطافت پوست شود. حمام گیاه گلپر همچنین می‌تواند موجب درمان اگزما شود. برای این کار گلپر را در آب گرم بریزید و برای نتایج بهتر چند قطره روغن نارگیل نیز به آن اضافه کنید. برای درمان زخم های پوستی نیز می‌توان از گلپر مصرف کرد زیرا خاصیت ضد درد و ضد میکردوبی دارد و از بروز عفونت نیز جلوگیری می‌کند.
گیاه گلپر همچنین برای درمان آکنه نیز مفید است. برای این کار به میزان ۸ تا ۱۰ قطره شربت ریشه گیاه گلپر را با دو فنجان از آب آلوورا به خوبی ترکیب کنید. از این ترکیب روزی دو بار صبح و شب برای صورت استفاده کنید. گیاه گلپر نه تنها آکنه را درمان می‌کند بلکه از حضور مجدد آکنه جلوگیری نیز می‌کند.
خواص گلپر برای مو
یکی از خواص گلپر افزایش متابولیسم بدن است که باعث می‌شود مواد مغذی که برای رشد مو الزامی هستند در بدن ذخیر و حفظ شوند. گلپر غنی از ویتامین E، برخی مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها است که این مواد موجب تحریک جریان اکسیژن و جریان خون در پوست سر می‌شود. گیاه گلپر در واقع به ترکیب اکسیژن با خون کمک می‌کند که این موضوع برای اکسیده شدن سلول‌های مو مفید است و همچنین به بازسازی موهای آسیب دیده می‌پردازد. این گردش موجب تقویت فولیکول‌های مو شده درنتیجه ریزشزمو را کاهش داده و به شما کمک می‌کند تا موهای پرپشت تری داشته باشید.
گلپر تازه را دم کنید، اجازه دهید سرد شود و سپس آن را به پوست سر خود اسپری کنید.
خواص گلپر برای حافظه
یکی از علل ضعف حافظه غلبه کردن سردی به مغز است. طبع گلپر گرم است و با نوشیدن چای گلپر می‌توانید بر سردی مغز غلبه کنید. بعد از مصرف گلپر به طور کاملا مشخصی تقویت حافظه خود را حس خواهید کرد. همچنین دود گلپر برای تقویت حافظه و افزایش کارکرد مغز موثر و مفید است.
خواص گلپر برای ریه
یکی دیگر از خواص گلپر کمک به درمان مشکلات ریوی و تنفسی است. مصرف گلپر به صورت دم‌کرده می‌تواند سرماخوردگی را درمان کند. درمان اختلالات و عفونت‌های ریوی از خواص گلپر به شمار می‌رود. گلپر خلط آور است و همچنین ضد احتقان است. گیاه گلپر به عنوان شل کننده تنفسی بافت ریه به آزاد شدن احتقان کمک می‌کند.
خواص گلپر برای معده
تقویت معده یکی دیگر از خواص گلپر است. گلپر از بروز رفلاکس معده و تهوع جلوگیری می‌کند.اسانس دانه‌های گلپر با خاصیت ضدمیکروبی خود برای معده مانند شوینده محسوب می‌شوند. ترکیب گیاه گلپر و انار معده موجب پاک شدن میکروب‌ها از معده می‌شوند.
خواص گلپر برای نفخ
از خواص گلپر می‌توان به خاصیت ضد نفخ آن اشاره کرد. چای گلپر برای تخلیه گاز روده بسیار مفید است. نوشیدن دمنوش گلپر و جویدن ساقه گلپر نفخ شکم را درمان می‌کند.
خواص دمنوش گلپر
دمنوش گلپر خواص درمانی فراوانی دارد. دمنوش گلپر ضد نفخ است و به هضم بهتر غذا کمک می‌کند. این دمنوش برای درمان رفلاکس معده، تهوع، استفراغ و دیگر اختلالات گوارشی مفید است و مورد استفاده قرار می‌گیرد. دمنوش ریشه گلپر می‌تواند برای درمان اختلالات تنفسی، اختلالات ریوی، برونشیت و عفونت‌های دستگاه تنفسی مفید و موثر باشد. دمنوش گلپر باعث تحریک اشتها می‌شود. از دیگر خواص دمنوش گلپر می‌توانیم به مواردی مانند تقویت حافظه، ضد صرع، درمان اسهال، تقویت قوای جنسی و ضد جوش بودن اشاره کنیم.
عوارض گلپر
در اصل ریشه گلپر زمانی که تازه است تقریبا سمی است و به همین دلیل باید گلپر را خشک کنیم. مصرف گلپر در برخی از انسان‌ها ممکن است موجب ایجاد آلرژی یا حساسیت شود. افراط و زیاده روی در مصرف گیاه گلپر می‌تواند موجب تپش قلب شود. استفاده از گلپر در زنان باردار و شیرده ممنوع است زیرا در زنان باردار ممکن است منجر به سقط جنین شود. بیماران مبتلا به فشار خون که از داروهای شیمیایی استفاده می‌کنند از مصرف گلپر با داروهای خود به طور همزمان باید خودداری کنند.
همچین امکان تداخل دارویی گلپر با داروهای رقیق کننده خون وجود دارد و از استفاده همزمان گیاه گلپر با این دارو‌ها باید خودداری شود. خانم‌هایی که درگیر با سرطان سینه یا اتواع دیگر سرطان‌هایی که در ارتباط با هورمون‌ها هستند نباید گلپر استفاده کنند. مصرف گلپر برای افراد دیابتی و کسانی که درگیر زخم‌های روده و شکم دارند نیز ممنوع است.
