صابون ها نمک های اسیدهای چرب سدیم یا پتاسیم محلول در آب هستند. صابون ها از چربی ها و روغن ها یا اسیدهای چرب آن ها توسط فرآیندهای شیمیایی با قلیائیت قوی تهیه می شوند. بنابراین، صابون ها و شوینده ها نمک هستند. صابون ها اجزای اصلی اکثر روغن های روان کننده و غلیظ کننده هستند. گریس ها معمولاً امولسیون صابون کلسیم یا صابون لیتیوم و روغن معدنی هستند. بسیاری دیگر از صابون های فلزی نیز از جمله آلومینیوم، سدیم و مخلوط آن ها مفید هستند. از این صابون ها به عنوان غلیظ کننده برای افزایش ویسکوزیته روغن ها نیز استفاده می شود. در دوران باستان، روغن های روان کننده با افزودن آهک به روغن زیتون ساخته می شدند.
به طور کلی، فرمول صابون مایع R-COOK و فرمول صابون جامد R-COONa می‌باشد.
تاریخچه صابون:
انسان ها از هزاران سال صابون استفاده می کردند. شواهدی در مورد تولید مواد صابون مانند در حدود 2800 سال قبل از میلاد در دوران باستان وجود دارد. در اسرائیل باستان، از خاکستر گیاهان باریلا، مانند گونه های سالسولا و آنابازیس، در تولید صابون معروف به پتاس استفاده می شد. صابون تهیه شده از پتاس (کنسانتره خاکستر چوب سوخته یا سبزیجات مخلوط با روغن چربی یا روغن زیتون) قلیایی است. دستور العمل های تهیه صابون توسط محمد بن زکریای رازی در سال (854–925) توصیف شده است. در اروپا از قرن شانزدهم میلادی با استفاده از روغن های گیاهی (مانند روغن زیتون) در مقابل چربی های حیوانی، صابون ها تولید شدند. بسیاری از این صابون ها هنوز هم به صورت صنعتی و هم توسط صنعتگران مقیاس کوچک تولید می شوند. صابون کاستیل نمونه ای محبوب از صابون های مخصوص سبزیجات است که از قدیمی ترین (صابون سفید) ایتالیا گرفته شده است.
انواع صابون ازنظر نوع مصرف
صابون حمام و دستشویی
این نوع صابون‌ها به دلیل نوع مصرف آن مواد قلیایی موجود آن را باید به حداقل کاهش داد و همچنین نرم‌کننده، اسانس و رنگ اضافه کرد.
صابون رختشویی
صابون‌های رختشویی از مواد چربی ارزان تولید می‌شود. از این صابون برای شستشوی لباس استفاده می‌شود.ممکن است صابون رختشویی به شکل براده پودر برای مصرف لباسشویی نیز استفاده شود.
صابون طبی
از صابون‌های طبی برای درمان بیماری‌های عفونی پوستی و قارچ‌های پوستی استفاده می‌شود. در این نوع صابون از اسید بوریک و اسید روی ، یدید ، کلرید جیوه ۲ ، استتارت مس ۲ ، قطران استفاده می‌شود.
صابون‌های مخصوص ماشین لباسشویی
این نوع صابون‌ها حدود ۵ الی ۱۵ درصد مواد آلی در نقش حلال مانند تترا و اتیلن ،تری کلرو اتان ، سیکلو هگزانول و مقداری نیز مواد امولسیون کننده و مواد افزودنی موردنظر را در بردارند .
صابون‌های ساینده
۷۰ درصد این نوع صابون پودر سیلیسی و ۱۵ درصد آن آلومین و بقیه شامل پلی سدیم فسفات و روغن کاج می‌باشد.
از این صابون برای تمیز کردن سطوح فلزی استفاده می‌کنند. البته معمولاً برای پاک شدن رنگ فلز ، مقداری مواد اسیدی نیز استفاده می‌شود .
صابون‌های مخصوص آب‌های سخت
این نوع صابون در آب‌های سخت مثل آب دریا به‌خوبی کف می‌کند.
این صابون از فسفات فلزات قلیایی ،چربی روغن نخل و روغن نارگیل تولید می‌شود.
صابون شفاف
صابون‌های شفاف نسبت به صابون‌های دیگ قدرت پاک‌کنندگی کمتری دارند مواد تولیدکننده این صابون‌ها الکل، این نوع صابون از گلیسیرین ، قند و الکل تولید می‌شوند.
- صابون فلزات دیگر ، استئارت روی :
این نوع صابون برای تولید پودر بچه استفاده می‌شود.
- استئارت مس ( ضد قارچ ) :
صابون فلزات با اعداد اکسایش بالاتر از ۲+ در آب نامحلول بوده و نقش گریس را دارد ازاین‌رو ارزش صنعتی دارد .
صابون آمونیوم
این صابون از خودش گاز آمونیاک آزاد می‌کند و به‌تدریج تجزیه می‌شود. از این صابون برای تولید شوینده دستشویی و امولسیون استفاده.
روش تولید صابون
روش تولید صابون تا قرون وسطی ظاهراً به این صورت بوده که ابتدا خاکستر گیاهان را که حاوی پتاسیم کربنات است در آب پخش می نمودند و سپس به آن چربی می افزودند و آن ها را می جوشاندند تا آب آن به طور کامل تبخیر شود.
گام اصلی برای تولید انبوه صابون، در سال 1791 از سوی شیمیدان فرانسوی، نیکولاس لبلانک برداشته شد. وی مراحل ساخت خاکستر قلیا با سدیم کربنات را از نمک معمولی به عنوان یک اختراع به ثبت رساند، این ماده در واقع قلیایی است که از خاکستر به دست می آید و با مخلوط نمودن آن با چربی، صابون تهیه می شود. نتیجه این اختراع، خاکستر قلیا با کیفیت بسیار بالا اما گران قیمت بود.
ساخت سدیم هیدروکسید (سود پرک یا سود سوزآور) در سال 1807، تاثیر بسیاری بر نحوه تولید صابون گذاشت و باعث شد استفاده از صابون متداول شود.
به دلیل خاصیت منحصر به فرد صابون از جهت کاربرد، تقریباً در تمامی مکان های اجتماعی، صنعتی، آموزشی، اداری، درمانی و … از این کالای بهداشتی در شکل های گوناگون استفاده می شود.
روش های تولید صابون
به طور کلی صابون به دو روش در جهان تولید می گردد:
- روش ناپیوسته – Batch Process
- روش پیوسته – Continuous Process
روش ناپیوسته:
ماده اولیه اصلی مورد استفاده در تولید صابون شامل انواع چربی ها بوده که می تواند منشا حیوانی (مانند تالو) و یا گیاهی (مانند روغن پالم و نارگیل) داشته باشد. حدود 75 درصد از کل چربی مصرفی در صنایع صابون سازی دنیا را تالو (Tallow) تشکیل می دهد که دارای منشا حیوانی است. این ماده شامل مخلوطی از گلیسیرین ها بوده و از چربی های جامد که به وسیله بخار پالایش شده است، به دست می آید.
در این روش اسید چرب درون مخزن ریخته شده و توسط سدیم هیدروکسید (صابون جامد) و یا پتاسیم هیدروکسید (صابون مایع)، خنثی می شود. به این روش اصطلاحاً Kettel Process می گویند. صابون به دو صورت پخت گرم و پخت سرد تهیه می شود. صابون تولید شده از پخت گرم (دارای کیفیت مناسب تر) جهت مصارف حمام و دستشویی استفاده می شود و صابون حاصل از پخت سرد (دارای کیفیت پایین تر) اغلب جهت رختشویی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش پس از خنثی نمودن اسید چرب توسط محلول سدیم هیدروکسید، به منظور جداسازی صابون تولید شده از ناخالصی ها، آن را چندین بار توسط محلول آب و نمک شستشو می دهند.
صابون مذاب تولیدی را در پخت سرد بلافاصله جهت انتقال به مراحل تکمیلی تولید، تخلیه می نمایند اما در پخت گرم آن را به مدت 24 تا 72 ساعت رها می کنند که در صنعت صابون سازی به آن اصطلاحاً “دم کردن” می گویند. هدف از این مرحله، تکمیل واکنش و جداسازی فازها می باشد. تشخیص پایان صابونی شدن توسط اندازه گیری میزان اسید چرب درون مخزن پخت انجام می گیرد. در این روش نیز پس از اتمام واکنش، جهت جداسازی ناخالصی ها از محلول آب و نمک استفاده می شود. با افزودن آب نمک به درون مخزن یک سیستم دو فازی تشکیل می شود و ناخالصی ها به لایه زیرین منتقل می گردند. فاز صابون توسط پمپ به غلطک های سرد کننده منتقل شده و دمای صابون تا رسیدن به دمای اتاق کاهش می یابد و در نهایت جامد می گردد.
روش پیوسته:
امروزه با پیشرفت تکنولوژی، تولید صابون بیشتر به صورت پیوسته انجام می گیرد. در این روش ابتدا چربی توسط آب در دما و فشار بالا هیدرولیز می شود و تولید اسید چرب و گلیسیرین می نماید. اسید چرب به دست آمده، توسط محلول سدیم هیدروکسید (محلول سود) خنثی شده و صابون تشکیل می شود. مواد اولیه مورد استفاده (یعنی چربی ها) متنوع بوده و دارای یک نوع گلیسیرید نمی باشند. از آنجا که حلالیت و سختی نمک های سدیم به دست آمده از اسیدهای چرب، به طور قابل ملاحظه ای متفاوت می باشند؛ لذا در صنایع صابون پزی جهت تولید محصولات معین از مواد اولیه مختلف استفاده می شود.
در روش پیوسته خوراک ورودی می تواند انواع چربی حیوانی و یا روغن های گیاهی باشد. چربی ذوب شده همراه با کاتالیزور (اکسید روی) وارد برج هیدرولیز شده و تحت فشار 4 مگا پاسکال و دمای 250 درجه سانتی گراد توسط آب هیدرولیز شده و مخلوط اسیدهای چرب از بالای برج و گلیسیرین خام از پایین برج خارج می شوند. آب همراه اسید چرب به شیوه دکانتاسیون (Decantation) یا با عمل تبخیر جدا می گردد. معمولاً مخلوط اسیدهای چرب به دست آمده را جهت تفکیک وارد برج تقطیر می نمایند. از این روش برای تهیه اسیدهای چرب حاصل از چربی خوک، روغن نارگیل، روغن نخل و دانه های روغنی استفاده می شود. همچنین می توان از روش کریستالیزاسیون جهت مخلوط اسیدهای چربی که به راحتی جامد می شوند (مانند تالو) استفاده نمود.
عمل تقطیر در سه مرحله تحت خلا انجام می گیرد، اسید چرب از تانک ذخیره وارد یک مبدل حرارتی می شود و سپس از بالا وارد برج جدا کننده می گردد. در برج های جدا کننده در حالی که اسید چرب از بالا به پایین جریان دارد، هوا و آب در سمت مخالف یعنی به سمت بالا حرکت می نماید و در نتیجه اسیدهای چرب سبک که دارای نقطه جوش پایین تری می باشند از قسمت بالای برج و اسیدهای چرب سنگین که دارای نقطه جوش بالاتری می باشند از قسمت پایین برج خارج می گردد. مایعات به دست آمده از بالای برج وارد برج تفکیک اصلی می شود، این برج تحت خلا شدید قرار دارد. محصول اصلی (اسیدهای چرب دارای نقطه جوش پایین) از قسمت بالای برج به دست می آید و مایعات سنگین (اسیدهای چرب با نقطه جوش بالا) به برج تبخیر نهایی پمپ شده و بخارات مایع شده از این برج به عنوان برش دوم اسید چرب می باشد. محصول پایین نیز به برج جدا کننده اول بازگردانده می شود.
خواص صابون گیاهی چیست؟
این صابون ها کاملاً فاقد مواد شیمیایی و نگهدارنده ها بوده و در عوض، حاوی روغن های طبیعی مانند روغن بادام، روغن کرچک، روغن آرگان، روغن زیتون، روغن نارگیل، ویتامین E، آلوئه ورا و … هستند. به همین علت نه تنها عوارض جانبی یا ضرری برای پوست ندارند، بلکه برای پوست بسیار مفید هستند. بسته به ترکیبات به کار رفته در هر صابون گیاهی، خواص آن نیز متفاوت خواهد بود.
برخی از فواید و خواصی که این صابون ها برای پوست به دنبال دارند به اختصار عبارت است از:
کاهش میزان سموم جذب شده از طریق پوست
سفید کنندگی و روشن کنندگی
پاکسازی عمیق پوست
محافظت از پوست در برابر مواد شیمیایی
حاوی مواد طبیعی و روغن های گیاهی
صاف کننده پوست، جوانساز و رفع چین و چروک
حفظ رطوبت و جلوگیری از خشکی پوست
بدون ایجاد حساسیت
تقویت و تغذیه پوست
کمک به رفع عارضه های پوستی مثل لک، جوش و آکنه
بهبود سطح سلامت پوست
تنظیم PH پوست
بدون آسیب به محیط زیست
بسیار متنوع و مناسب برای انواع سلیقه ها
تفاوت صابون غیر گیاهی با صابون گیاهی چیست؟
همان طور که از نام این دو نوع صابون نیز پیدا است، اصلی ترین وجه تمایز میان این دو محصول، استفاده از روغن های گیاهی و طبیعی است. در واقع می توان گفت که ماده اصلی و پایه هر دو این ها ثابت است. در صورتی که مقدار مشخصی از روغن های گیاهی به این ماده اصلی اضافه شود، آن را صابون گیاهی می نامند.این کار به ظاهر ساده، خواص و فواید جدیدی به محصول نهایی اضافه می کند.
انواع صابون گیاهی صورت
انواع مختلفی از صابون ها وجود دارد که بسته به نوع پوست هر فرد باید انتخاب شود. پوست صورت هر فرد مقدار مشخصی چربی ترشح می کند؛ این مقدار در برخی افراد کمتر بوده و در برخی دیگر بیشتر است. بر این اساس پوست صورت را به پنج گروه به شرح زیر تقسیم می کنند:
- پوست خشک: افراد دارای پوست خشک، معمولا پس از هر بار شستشو احساس کشیدگی، خشکی و ترک خوردگی در پوست خود دارند. در برخی از موارد شدید هم امکان پوسته پوسته شدن آن و پوسته ریزی های پراکنده وجود دارد.
- پوست چرب: پوست چرب درست نقطه مقابل پوست خشک است. افراد با این نوع پوست، حتی بعد از شستشو همچنان چربی پوست خود را حس می کنند. منافذ پوست این افراد بیشتر از حد معمول از خود چربی ترشح می کند و به همین علت در اغلب مواقع سطح آن براق است.
- پوست معمولی: افراد با پوست معمولی یا نرمال، چربی پوستشان به اندازه بوده و بعد از شستشو نه احساس چربی و نه خشکی و کشیدگی ندارند. این افراد بهترین و سالم ترین نوع پوست را دارند که با شستشوی مکرر خشک شده و در صورت عدم شستشوی به موقع، چرب می شود.
- پوست مختلط: پوست مختلط به ترکیبی از پوست چرب و نرمال گفته می شود که در نواحی پیشانی و روی تیغه بینی پوست چرب بوده و چانه و گونه ها پوستی خشک دارد.
- پوست حساس: پوست حساس نیاز به مراقبت بیشتری دارد و امکان استفاده از برخی محصولات آرایشی یا بهداشتی برای این افراد وجود ندارد. پوست حساس در مواجهه با برخی از محصولات که قدرت تاثیرگذاری بالایی دارند، به سرعت از خود واکنش نشان داده و دچار خارش و قرمزی یا سایر علائم آلرژی می شود.
با توجه به توضیحات ذکر شده، اکنون می دانید که هر یک از انواع پوست نیاز به نوع خاصی از صابون با قدرت تاثیرگذاری متفاوتی دارند. به این ترتیب انواع صابون گیاهی با توجه به نوع کاربرد آن ها عبارت است از:
مناسب پوست خشک
مناسب پوست نرمال
مناسب پوست چرب
صابون گیاهی برای انواع پوست
صابون گیاهی مناسب پوست خشک
با توجه به مشخصات پوست های خشک، صابون های مناسب برای این افراد باید ملایم و حاوی مواد آبرسان و مرطوب کننده مثل گلیسیرین باشند. به این ترتیب رطوبت مورد نیاز پوست تا حد زیادی تامین شده و از خشکی بیش از حد و ترک خوردگی پوست بعد از شستشو جلوگیری می شود.
صابون گیاهی مناسب پوست چرب
در طرف دیگر، صابون های گیاهی مناسب برای پوست های چرب قرار دارد. این افراد باید از صابون هایی استفاده کنند که سخت تر بوده و ترکیبات معدنی و مواد شیمیایی بیشتری در تولید آن ها به کار رفته است. همچنین با توجه به این که این افراد بیشتر از سایرین در معرض جوش و آکنه قرار دارند، بهتر است از صابون های حاوی مواد ضدآکنه و آنتی باکتریال استفاده کنند.
صابون گیاهی مناسب پوست نرمال
افراد دارای پوست نرمال می توانند از هر صابونی برای شستشوی پوست خود استفاده کنند و محدودیتی از این بابت ندارند. تنها نکته قابل توجه در رابطه با این افراد، توجه به نتیجه استفاده از صابون در طولانی مدت است. اگر پس از چندین بار استفاده از صابون احساس کردید که پوست شما کمی خشک شده و یا برعکس، به خوبی شسته نمی شود، باید از شوینده دیگری برای پوست خود استفاده کنند.
معرفی چند صابون گیاهی روشن کننده پوست
آلودگی هوا، آفتاب سوختگی، مشکلات داخلی بدن، جمع شدن سلول های مرده پوست و … از جمله عواملی است که باعث می شود تا پوست شما تیره تر از آنچه که هست دیده شود. صابون های گیاهی روشن کننده پوست به سادگی این مشکل را برطرف می کنند. در ادامه چند نمونه از این محصولات را همراه با خواص اصلی آن ها خدمت شما معرفی کرده ایم:
صابون گیاهی زردچوبه
روشن کننده پوست
صابون ضد لک طبیعی
جلوگیری از خشکی پوست
کاهش جوش های زیرپوستی
کاهش التهاب
پاکسازی پوست
رفع جای جوش
صابون گیاهی بابونه
ضدعفونی کننده
روشن کننده پوست
صابون ضد لک گیاهی
کاهش جوش های زیرپوستی
التیام دهنده التهابات پوستی
صابون صورت بادام
روشن کننده پوست
صابون ضد لک گیاهی
درمان خشکی پوست
سرشار از مواد معدنی
تقویت پوست و ضدحساسیت
صابون گیاهی سدر
روشن کننده پوست
ضدقارچ
ضدشوره سر
ضدعفونی کننده قوی
نرم کننده و تقویت کننده
صابون لایه بردار دریایی
روشن کننده پوست
صابون ضد لک گیاهی
حاوی املاح و نمک های معدنی
احیا کننده سلول های پوست
لایه بردار و از بین برنده سلول های مرده پوست
جوانسازی و رفع چین و چروک
پاکسازی پوست از انواع آلودگی ها
صابون گل ختمی
مخصوص پوست های خشک و حساس
روشن کننده پوست
صابون ضد لک گیاهی
صابون ضد کک و مک گیاهی
ضد حساسیت پوستی
ضد خارش
صابون زیتون
درمان آفتاب سوختگی
صابون ضد لک صورت
نرم کننده عالی پوست
افزایش لطافت و نرمی مو
تقویت کننده پوست و مو
صابون دستساز گیاهی جوانه گندم
مخصوص پوست های چرب و مختلط
رفع چربی اضافه پوست
روشن کننده پوست
صابون ضد لک گیاهی
رفع جوش و آکنه
تقویت کننده
تامین ویتامین های مورد نیاز پوست
افزایش انعطاف پذیری و قابلیت ارتجاعی پوست
صابون گیاهی آلوئه ورا
مخصوص پوست های خشک و حساس
روشن کننده پوست
صابون ضد لک گیاهی
ضد حساسیت
ترمیم کننده پوست
صابون گیاهی برای مو
همان طور که خواص گیاهان مختلف برای پوست با یکدیگر متفاوت است، در انتخاب صابون گیاهی برای مو نیز باید به این نکته توجه شود.
سدر و حنا خاصیت ضدشوره و ضدقارچ دارند و به تقویت موی سر کمک می کنند. جوانه گندم باعث تقویت مو و افزایش قابلیت ارتجاعی آن می شود. برای رفع موخوره و افزایش استحکام بافت آن نیز بهتر است از کتیرا استفاده کنید.
راهکار انتخاب بهترین صابون گیاهی چیست؟
صابون های گیاهی با استفاده از منابع طبیعی مختلفی تولید می شوند که هر یک از آن ها خواص خاص خود را دارد. شناخت خواص گیاهان و استفاده درست از آن ها به شما کمک می کند تا صابون گیاهی با عملکرد مناسبی تهیه کنید. به عنوان مثال بابونه، رزماری و گل ختمی نیز در رفع خارش های پوستی موثر هستند. گل ختمی، گلیسیرین، آلوئه ورا و روغن زیتون خاصیت نرم کنندگی دارند و مواد دیگری مثل زردچوبه و شیر در روشن شدن پوست تاثیرگذارند. رازیانه به درمان لک های پوستی کمک می کند. آلوئه ورا نیز ضمن آبرسانی و روشن کنندگی پوست، به ترمیم بافت های آسیب دیده می پردازد.
با توجه به توضیحات ذکر شده، هرکس باید به نیاز پوست خود توجه کرده و برهمین اساس صابون گیاهی مناسب پوست خود را انتخاب کند.
ساخت صابون دست ساز وجود دارد؟
امروزه امکان ساخت صابون دست ساز با یادگیری مراحل آن در هر خانه‌ای وجود دارد. انواع صابون دست ساز به دلیل تنوع بالایی که می‌توان در ترکیبات آن به کار گرفت دارای خواص متعددی هستند. از جمله موادی که در ساخت صابون دست ساز به کار گرفته می‌شود می‌توان به عسل، روغن نارگیل، گلیسرین، روغن زیتون و روغن بادام اشاره کرد.
در طی مراحل ساخت صابون مواد مورد نیاز را با درصدهای مناسب با یکدیگر ترکیب می‌کنیم و آن‌ها را بر روی حرارت قرار می‌دهیم. سپس مرحله ذوب مواد را تا جایی ادامه می‌دهیم که مواد به خوبی با هم مخلوط شوند.
در مرحله بعد مواد را درون قالب‌های مناسب می‌ریزیم و چند ساعتی زمان می‌دهیم تا کاملا سرد و سفت شوند و پس از آن قابل استفاده خواهند بود.
جمع بندی
با توجه به تاریخچه صابون‌ها می‌توان گفت این ماده دست ساز از گذشته تا به امروز به شکل‌های متنوعی جز جدایی ناپذیر از زندگی مردم بوده است. از این رو می‌توان در خانه با کمترین وسایل انواع صابون با خاصیت‌های مختلف را ساخت. انواع صابون‌ها با توجه به گیاهی و شیمیایی بودن آن‌ها دارای خواص پاکسازی و روشن کنندگی پوست هستند.
