به طور کلی کلمه سرکه (vinegar) یک کلمه ی فرانسوی به معنی شراب ترش است. یک افسانه قدیمی در مورد کشف آن می گوید، این محصول از تخمیر یک شراب فراموش شده بدست آمده است. هزاران سال است که این ماده به عنوان چاشنی و طعم دهنده غذاها کاربرد دارد.
از این ماده ی ارزشمند نه تنها در آشپزی بلکه به عنوان دارو، ماده ی نگهدارنده و یک نوشیدنی برای سلامتی استفاده می کنند. در زمان های قدیم در خاورمیانه، چین و یونان از این محصول به عنوان دارو برای درمان مشکلات گوارشی، پانسمان زخم ها و درمان سرفه استفاده می کردند. کالری و مواد مغذی این ماده بسیار پایین است، برخی از آنها مانند سرکه مقطر هیچ ارزش غذایی ندارند.
سرکه چیست؟
محلول آبی استیک اسید که حاوی 5 الی 8 درصد حجمی استیک اسید است، سرکه نام دارد. این ماده با فرمول CH3COOH و pH تقریبا 2 الی 3، یک اسید ملایم است. به طور معمول این ماده باید حداقل 4% اسید استیک داشته باشد، اما در بعضی از انواع رایج آن این مقدار به 8% هم میرسد. مزه و بو ترش و تند این ماده ناشی از استیک اسید موجود در آن است. این ترکیب حاوی ویتامین های کمیاب، نمک های معدنی و اسیدهای آمینه است.
انواع منابع سرکه ها:
سرکه ها با توجه به ماده اولیه ای که از آن ساخته می شوند، انواع مختلفی دارند. برای مثال این ماده را می توان از میوه ها، دانه ها، شکر، نشاسته، غلات و یا نوشیدنی های الکلی تهیه کرد.
میوه ها:
سرکه میوه ها معمولا از شراب میوه ها بدون تخمیر اضافی ساخته می شوند. میوه های رایج برای ساخت آن انگور، سیب و تمشک است. اغلب در محصول نهایی طعم این مواد اولیه باقی می ماند.
سرکه انگور
سرکه انگور نامآشناترین و پرکاربردترین سرکه برای ما ایرانیهاست. رنگ این سرکه معمولا قرمز است و از انواع مختلف انگور به دست میآید. در طب سنتی برای سرکه تخمیری یا خانگی انگور فواید زیادی برشمرده شده: از جمله کمک به لاغری، پایینآوردن سطح چربیهای بد در خون و بهبود عملکرد دستگاه گوارش از طریق از بینبردن باکتریهای مضر.
سرکه انگور نامآشناترین و پرکاربردترین سرکه برای ما ایرانیهاست
۲. سرکه سیب
معروفترین سرکه بعد از سرکه انگور، سرکه سیب است. سرکه سیب ترشی ملایمتری به نسبت سرکه انگور دارد و رنگ آن معمولا روشن است. این سرکه بیشتر مصرف خوراکی دارد و کمتر با آن ترشی درست میکنند.
سرکه سیب خواص فوق العادهای دارد: از جمله کمک به لاغری، بهبود کبد چرب، کاهش جذب قند هنگام هضم غذا، افزایش سوختوساز بدن، پایینآوردن سطح کلسترول خون و تسکین سوزش سرِ دل و مشکلات معده.
البته به هیچوجه آن را با معده خالی نخورید. بهترین روش استفاده از این سرکه این است که یک قاشق غذاخوری از آن را نیم ساعت بعد از غذا با یک لیوان آبِ ولرم مخلوط کرده و میل کنید. راستی اگر طبعتان بلغمی و سودایی است، میتوانید با اضافهکردن مقداری عسل به آن از خواصش بهره بیشتری ببرید.
سرکه سیب خواص فوق العادهای دارد: از جمله کمک به لاغری، بهبود کبد چرب، کاهش جذب قند هنگام هضم غذا و …
۳. سرکه خرما
سرکه خرما هم مصرف غذایی دارد و هم دارویی. اطباء سنتی میگویند: اگر این سرکه را به شکل رقیقشده و به همراه آب به عنوان دهانشویه استفاده کنید، لثههایتان تقویت شده و بوی بد دهانتان از بین میرود.
سرکه خرما طبع گرمتری نسبت به سرکههای دیگر دارد و برای بهبود مشکلات معده و از بینبردن باکتریهای مضر آن مفید است. به علاوه تنبلی روده را درمان میکند.
سرکه خرما هم مصرف غذایی دارد و هم دارویی
۴. سرکه بالزامیک
شاید اسم سرکه بالزامیک را در برنامههای آشپزی زیاد شنیده باشید. این سرکه ایتالیایی معمولا از انگور به دست میآید و یک چاشنی فوق العاده برای انواع سالادها است.
برای تولید سرکه بالزامیک به ماهها زمان احتیاج است و به همین دلیل قیمتِ بالایی دارد. رنگ این سرکه تیره است و طعم و بوی آن شیرینتر از سرکههای دیگر بوده و تندی کمتری دارد.
از آنجایی که سرکه بالزامیک سرشار از پروبیوتیکها و باکتریهای طبیعی است، احساس سیری طولانیتری را به همراه میآورد و با کمک به چربیسوزی برای لاغری مفید است. به علاوه میتوانید از آن به عنوان یک ماسک طبیعی برای درخشان و شفافترشدن پوستتان استفاده کنید.
همچنین این سرکه به خاطر داشتن مواد معدنی فراوان به سلامتی و استحکام استخوانها و بهبود عملکرد قلب کمک میکند.
برای تولید سرکه بالزامیک به ماهها زمان احتیاج است و به همین دلیل قیمتِ بالایی دارد.
۵. سرکه سفید
سرکه سفید همان سرکه صنعتی است. این سرکه از ملاس چغندر و سیب تولید میشود و مثل آب کاملا شفاف است. به همین خاطر به آن «سرکه روح» هم میگویند.
از آنجایی که این سرکه برخلاف سرکه انگور، رنگِ خاصی ندارد، میتوانید از آن برای تهیه پنیر خانگی استفاده کنید. به علاوه اگر از بوی زُهم مرغ خوشتان نمیآید، میتوانید قبل از پخت نیم ساعت آن را با قدری سرکه سفید، آغشته کنید تا بوی بدش از بین برود.
این سرکه برای برقانداختن و تمیزکردنِ خانه هم به کارتان میآید. خوبیاش این است که هم سطوح را برق میاندازد و هم ضدعفونیشان میکند. حتما شما هم تا الان نامِ ترکیبِ جادویی سرکه و جوش شیرین را شنیدهاید. این ترکیب به راحتی لکههای قدیمی کاشی و سرامیک را پاک میکند.
راستی اگر دوست دارید ترشی و شوری که میاندازید، مثل برف سفید بماند و رنگش عوض نشود، سرکه سفید را فراموش نکنید.
سرکه سفید برای برقانداختن و تمیزکردنِ خانه حسابی به کارتان میآید!
۶. انواع دیگر سرکه
همانطور که گفتیم میتوان با هر مادهی حاوی قندی سرکه درست کرد. به همینخاطر سرکه انواع مختلف دیگری هم دارد که احتمالا کمتر به گوشتان خورده. به عنوان مثال:
سرکه برنج که در کشورهای آسیای شرقی کاربرد زیادی دارد.
سرکه خرمالو که با سریال یانگوم به ایرانیها معرفی شد و خیلیها سراغ درستکردنش رفتند!
سرکه سیاه یا چینکیانگ که از تخمیر ارزن و گندم و طعم دود به دست میآید و در شرق چین طرفداران بسیاری دارد.
سرکه نارگیل
سرکه زردآلو
سرکه کیوی
سرکه پرتقال قرمز و …
اگر فکر میکنید که سرکه فقط برای ترشی درست کردن و طعم دادن به سالاد است، اشتباه بزرگی میکنید. این مادهی خوراکی کاربردهای مختلفی در خانه دارد. اگر در استفاده از محصولات شیمیایی برای تمیز کردن و نظافت خانه محدودیت دارید یا دوست دارید از موادی استفاده کنید که دوستدار طبیعت باشد، در ادامه با ما همراه باشید
این روزها برای تمیز کردن قسمتهای مختلف خانه، شویندهها و محصولات شیمیایی متعددی تولید شده است. با سر زدن به فروشگاهها میتوانید تعداد زیادی از این محصولات را خریداری کنید اما بسیاری از افراد، برای حفظ محیط زیست، ترجیح میدهند از محصولات شیمیایی استفاده نکنند.
کاربردهای سرکه در خانه را بخوانید تا متوجه شوید که برای بسیاری از کارهای مربوط به نظافت خانه اصلا نیازی به استفاده از محصولات شیمیایی نیست.
- کنترل حشرات در آشپزخانه
یکی از کاربردهای سرکه دور کردن حشرات است. با کمک سرکه میتوانید یک تله برای حشرات درست کنید بدون اینکه به محیط زیست آسیبی بزنید. در یک ظرف کوچک یک فنجان سرکهی سیب، یک فنجان آب سرد و یک تکه پوست موز بریزید. این تله را میتوانید جاهای مختلف بگذارید و صبر کنید. کمکم حشرات داخل خانه به این تله جذب میشوند و میتوانید آن را دور بیاندازید و یک تلهی جدید بسازید.
- شستن و تمیز کردن ماشین ظرفشویی
ماشین ظرفشویی تمام ظرفها را میشوید و تمیز میکند اما خود ماشین ظرفشویی را چطور باید تمیز کرد؟ برای این منظور یک فنجان سرکه داخل ماشین ظرفشویی بگذارید و بدون هیچ ظرف دیگری آن را روشن کنید. این کار را ماهی یک بار یا دو بار انجام دهید. با این روش، تمام رسوبات ایجاد شده از مواد شوینده، از بین میروند و ماشین ظرفشویی شما مثل روز اول، تمیز میشود.
- تمیز کردن سردوشها
سوراخهای سردوشها بعد از مدتی میگیرند و رسوبات مانع از خروج آب میشود. با یک کاسه آب جوش که یک دوم فنجان سرکه داخل آن ریختهاید میتوانید رسوبات سردوش را تمیز کنید. برای این کار، سردوش را برای ده دقیقه داخل آب و سرکه بگذارید و از بین رفتن رسوبات را تماشا کنید. اگر رسوبات خیلی سخت شدهاند، میتوانید از مسواک برای تمیز کردن آنها استفاده کنید.
- از بین بردن زنگزدگیها
برای تمیز کردن زنگزدگیهای اشیا و ظروف فلزی، آنها را برای چند روز داخل سرکه بگذارید. بعد از جدا شدن و حل شدن زنگزدگیها، اشیا و ظروف را از داخل سرکه در بیاورید و آن را آبکشی کنید. این روش برای پیچ و مهرههایی که بهخاطر زنگزدگی محکم شدهاند، به کار میآید.
- تمیز کردن کفپوشهای چوبی
کاربردهای سرکه
برای تمیز کردن کفپوشهای چوبی خانه میتوانید از یک روش قدیمی استفاده کنید. برای این منظور، نصف فنجان سرکه را به یک گالن آب داغ اضافه کنید. با کمک پارچه یا تی، زمین را تمیز کنید. بعد از تمیز کردن زمین با این محلول، آن را با یک حوله خشک کنید. دقت کنید که کفپوش اصلا خیس نماند چون رطوبت، دشمن کفپوشهای چوبی است.
از این روش برای کفپوشهای چوبی که روکش مومی دارند استفاده نکنید چون باعث خراب شدن روکش آنها میشود. برای کم کردن بوی سرکه، یکی دو قطره از عصارههای معطر داخل این مخلوط بریزید. برای این کار میتوانید از عصارههای لاوندر (اسطوخودوس) یا لیمو استفاده کنید.
- تمیز کردن قلمموهای خشک شده
قلمموهای خشک شده که از الیاف مصنوعی تهیه شدهاند، دور نیاندازید. رنگ خشک شده روی قلممو را هم میتوانید با سرکه تمیز کنید. برای این کار، قلممو را داخل یک فنجان سرکه خیس کنید تا جایی که تارهای بههم چسبیدهی قلممو از هم باز شوند. سپس آن را در آب گرم که مقداری صابون دارد بشویید. اگر هنوز هم چیزی به قلممو چسبیده، آن را ده دقیقه در سرکه بجوشانید. یک بار دیگر آن را در آب گرم و صابون بشویید. با این کار قلمموی شما دوباره نرم و اعطافپذیر میشود و میتوانید از آن استفاده کنید.
- از بین بردن بوی دود
قطران و رزین حاصل از دود سیگار میتوانند به مبلمان بچسبند و مدت طولانی پس از پراکنده شدن دود، بویی از خود به جا بگذارند. برای از بین بردن این بوی ماندگار، سرکه را روی سطوح سخت اسپری کنید، بگذارید بماند و سپس با یک پارچهی خشک و تمیز، آن را پاک کنید. اگر با یک بار اسپری کردن سرکه، این بوی بد برطرف نشد، ممکن است لازم باشد این روند را چند بار تکرار کنید. از اسپری کردن سرکه روی پارچهها خودداری کنید.
- تمیز کردن کاشی و سرامیک
برای تمیز کردن کاشی و سرامیک در حمام و دستشویی میتوانید این محلول تمیزکنندهی خانگی را تهیه کنید. یک دوم فنجان سرکه، یک دوم فنجان آمونیاک و یک چهارم فنجان بوراکس را به یک گالن آب اضافه کنید. با این محلول، کاشیها و سرامیکها و درز آنها را تمیز کنید و شاهد درخشش آن باشید.
بعد از تمیز کردن کاشی و سرامیک با این محلول، حتما سطوح را آب بکشید و اجازه دهید که به مرور در مجاورت هوا، خشک شوند. بوره یا بوراکس یکی از مواد معدنی و از نمکهای اسید بوریک است. بوره معمولاً به شکل پودر سفید متشکل از بلورهای نرم بیرنگ عرضه میشود و به آسانی در آب حل میشود.
- تست کردن خاک گلدان
اگر از علاقهمندان به گیاهان آپارتمانی باشید میدانید که اسیدی یا قلیایی بودن خاک نقش مهمی در رشد گیاه دارد. بعضی گیاهان خاک اسیدی را ترجیح میدهند و برخی دیگر خاک با خاصیت قلیایی را بیشتر دوست دارند. از سرکه میتوانید برای امتحان کردن خاصیت اسیدی یا قلیایی بودن خاک استفاده کنید.
مقدار از خاک را داخل یک ظرف بریزید و نصف فنجان سرکه روی آن بریزید. اگر خاک شروع به حباب زدن و تولید گاز کرد، به این معنا است که بهشدت قلیایی است. در این صورت با اضافه کردن پیت ماس یا سولفور میتوانید pH خاک را به سطح خنثی برسانید که برای بیشتر گیاهان، مناسب است.
فواید و خواص سرکه
کم بودن کالری:
به عنوان یکی از اجزای غذا، سرکه کامله کالری کمی دارد لذا برای افرادی که در رژیم غذایی خاصی به سر می بردند و اجازه مصرف کالری به مقدار زیاد را ندارند، عالی است.
سرکه انگور عالی برای کاهش وزن:
از آنجا که این سرکه کالری کمی دارد به طور کامل برای افرادی که تحت برنامه کاهش وزن هستند، مناسب است. غذاهای طبخ شده با سرکه منجر به افزایش وزن نمی شوند. اضافه کردن سرکه به مواد غذایی باعث ایجاد احساس سیری بعد از غذا می شود و در طولانی مدت جذب کالری ها را کاهش می دهد. سرکه همراه با رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی باعث می شود که در ماه 500 گرم وزن کم کنید. برای لاغر شدن می توانید روزی سه مرتبه یک قاشق چای خوری سرکه را با یک لیوان آب مخلوط کرده و میل کنید.
کاهش وزن
سرکه انگور برای کاهش وزن
تاثیر مثبت سرکه انگور بر روی واکنش انسولین:
برخی مطالعات نشان داده اند که سرکه حاوی برخی ترکیبات طبیعی است که تاثیر مثبتی بر روی واکنش انسولین می گذارند. به عبارتی دیگر این ماده همچنین برای تثبیت سطح قند خون مفید است. برای تعدیل قند خون یک قاشق چای خوری سرکه را در یک لیوان آب حل کرده و به مد ت سه ماه روزانه 3 مرتبه (نیم ساعت قبل از غذا) میل کنید.
سرکه انگور برای کمک به کنترل اشتها:
مشکلی که افراد دارای رژیم غذایی کاهش وزن یا افراد مبتلا به دیابت دارند، مشکل بودن کنترل کردن اشتهایشان است. سرکه می تواند به این موضوع با کنترل کردن اشتها کمک کند.
سرکه انگور عالی برای دیابت نوع دو:
دیابت نوع دو از انواع دیابتی است که اکثر افراد دارای اضافه وزن با آن دست و پنجه نرم می کنند. چربی های بدن مانع عملکرد خوب انسولین جهت کنترل قند خون می شود. سرکه می تواند به کاهش وزن و به طور همزمان واکنش پذیری انسولین را بهبود بخشد.
سرکه انگور برای بهبود متابولیسم کبد:
کبد جایی است که انسولین تولید می شود. یکی از عواملی که باعث می شود انسولین نتواند تولید شود زمانی است که سوخت و ساز با مشکل مواجه است. سرکه می تواند به بهبود متابولیسم کبد برای تولید مناسب انسولین کمک نماید.
سرکه انگور سرشار از آنتی اکسیدان:
برخی تحقیقات اظهار داشته اند که سرکه حاوی آنتی اکسیدان های قوی است که به خوبی با رادیکال های آزاد مقابله می کنند و به طور همزمان سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند.
سرکه انگور عالی برای قلب:
مقدار پتاسیم در سرکه کاملا بالاست در حالی که مقدار سدیم آن نسبتا کم است. در واقع یکی از فواید سرکه، ارتقای سلامتی قلب است.
سرکه انگور برای مقابله با التهاب:
حالت های التهابی شرایط آسانی برای کنار آمدن با آن نیستند، چرا که می توانند قسمت های دیگر را تحت تاثیر قرار دهند. سرکه حاوی خواصی است که می توانند به مانند ضد التهاب عمل کنند و به مقابله با التهاب کمک کنند.
سرکه انگور برای جلوگیری از رشد سلول های سرطانی:
تمامی خوراکی هایی که غنی از آنتی اکسیدان ها می باشند برای مقابله با رادیکال های آزاد عالی هستند و می توانند از رشد سلول های سرطانی جلوگیری کنند و سرکه در این زمینه استثنا نیست.
مقابله با اختلالات متابولیسمی:
برخی اختلالات متابولیکی می توانند بر روی سلامت قلب و عروق تاثیر بگذارند و باعث به وجود آمدن شرایطی مانند دیابت و تجمع کلسترول شوند. آنتی اکسیدان های قوی و بعضی ترکیبات طبیعی وجود دارند که می توانند به مقابله با این حالات کمک کنند.
سرکه انگور راه حلی برای لخته خون:
طبق آنچه پیش از این هم در بخش سلامت نمناک گفته ایم لخته های خونی برای ترمیم زخم ها و جلوگیری از عفونت الزامی هستند. متاسفانه گاهی اوقات ظاهر شدن لخته خون در نواحی حیاتی بدن مانند شریان ها و سیاهرگ ها می تواند توزیع خون را با مشکل مواجه ساخته و جریان خون را کاهش دهد.
سرکه انگور برای کاهش ریسک حملات قلبی:
فشار خون پایین می تواند باعث ایجاد چندین اختلال مهلک شود و یکی از اینها حمله قلبی است که طی آن قلب مجبور شده است به شدت تپش داشته باشد.
سرکه انگور برای جلوگیری از سکته:
زمانی که خون جریان طبیعی در محل مناسبی نداشته باشد، سکته رخ می دهد و علت بروز آن کاهش اکسیژن رسانی به مغز است. سرکه می تواند به از بین بردن عواملی که باعث کاهش جریان خون می شوند کمک کند و مانع از سکته شود.
سرکه انگور برای افزایش کلسترول خوب:
کلسترول خوب یا همان HDL برای سلامتی قلب ضروری است. کلسترول خوب باعث ایجاد تعادل کلسترول بد یا همان LDL می شود که این کلسترول بد می تواند منجر به تشکیل لخته در شریان ها و وریدها یا اختلال در سیستم گوارشی شود.
سرکه سرشار از پکتین است که جذب مواد غذایی و مایعات را در رود ه کند کرد ه و با عبور آرام از دستگاه گوارش کلسترول را د فع می کند. برای کاهش کلسترول بد خون یک قاشق چای خوری سرکه سیب را با یک قاشق چای خوری عسل در یک لیوان آب حل کرده و به مد ت 3 ماه روزانه (قبل از غذا) 3 مرتبه میل کنید.
سرکه انگور برای جلوگیری از تشکیل رسوب:
رسوب مواد در واقع یکی از عواملی است که می تواند باعث حمله قلبی و سکته شود. دلیل عمده تجمع رسوب، مقدار زیاد LDL است. همانطور که گفته شد سرکه با افزایش کلسترول خوب یا HDL سطح LDL را به تعادل می رساند.
این افراد نباید سرکه مصرف کنند!
زیاده روی در مصرف سرکه برای موارد زیر زیان آور است:
* اعصاب و اعضایی که بافت عصبی فراوان دارند مانند معده و رحم
* افرادی که درد پشت دارند.
* در بعضی افراد باعث بروز زخمهای گوارش (سحج) در معده و رودهها میشود.
* بدن را لاغر میکند.
* نیروی جنسی را ضعیف و حتی قطع میکند
* زیاده روی در مصرف آن برای مبتلایان به سوءمزاج سوداوی، سرفه، افرادی که به ضعف بدن و ضعف اعصاب دچارند، افراد لاغر و مبتلایان به نزله، افراد کم خون، پیران و افراد سبزه رو زیان دارد.
* طبع سرد سرکه غالب است و این مایع به دلیل نفوذ زیادی که دارد، بهراحتی در اعضایی مثل اعصاب مرکزی و ریه نفوذ کرده و مصرف بی رویه آن مخصوصاً توسط افراد با مزاج سرد و مبتلایان به افسردگی، اختلال حافظه، بیحسی اندامها، آسم و سرفههای مزمن میتواند عارضه ایجاد کند و اگر در مصرف آن زیاده روی شود، میتواند منجر به ضعف بینایی، نحیف شدن بدن، اختلال در نعوظ و کاهش مایعات جنسی شود.
دهانشویه، مزهمزه کردن و غرغره کردن سرکه بهویژه اگر با کمی نمک مخلوط شود، باعث استحکام لثهها و منجر به رفع ترشحات و تودههای سفید رنگ و بدبوی موجود در حفرههای لوزهها میشود
* مصرف سرکه در دوران قاعدگی در مزاجهای گرم و تر مشکلی ایجاد نمیکند چون به تعدیل مزاج و دفع بهتر و بیشتر مواد زائد بدن کمک میکند. ولی در مقابل افراد با مزاج سرد و خشک در اثر مصرف سرکه در دوران قاعدگی دچار علائم ناخوشایندی همچون دردهای شدید قاعدگی، اسپاسم عضلات پا و حلق و گلو، غم و اندوه و ضعف شدید بدن به خصوص در فصول پاییز و بیشتر در اقلیمهای سرد و خشک کوهستانی میشوند.
* افرادی که دچار بیماریهای اعصاب و افسردگی هستند نیز نباید از سرکه استفاده کنند.
* یکی از چیزهایی که در طب سنتی برای لاغری ذکر شده، سرکه سیب است. اما باید توجه کرد که برای همه افراد توصیه نمیشود. در واقع سرکه سیب طبع سردی دارد و افرادی که چاقی آنها در اثر گرمی است، با سرکه سیب لاغر میشوند، البته با ورزش و رژیم غذایی سالم و درست. در افرادی که بلغمی مزاج هستند با مصرف سرکه سیب سردی بر آنها غلبه میکند و سوخت و ساز بدن کم میشود در نتیجه چاقی در اینگونه افراد بیشتر میشود.
* مصرف زیاد سرکه باعث ضعف دید، زردی رنگ چهره و بیماریهای اعصاب میشود.